วันหยุด นั่งดูคลิปการสร้างสายอากาศแบบ random wire จาก OM0ET นักวิทยุสมัครเล่นชาว สโลวะเกีย ซึ่งดูแล้วไม่ยากมาก และจูนความถี่ได้ต่ำถึง 3.5 MHz โดยใช้สายไฟยาวประมาณ 20 เมตร และตัวแปลงบาลันแบบ 9:1 (UnUn)
UnUn ย่อมาจาก Unbalance to Unbalance ซึ่งเป็นบาลันแบบ impedance transformer ที่แปลงค่าความต้านทาน ระหว่างสายนำสัญญาณ 50ohm เข้ากับสายอากาศชนิด endfed ประมาณ 450ohm ผลการทดลอง OM0ET สามารถจูนลงได้ SWR ต่ำมาก เกือบทุกความถี่ HF และที่น่าสนใจคือสามารถจูนลงไปจนถึงประมาณ 3.5 MHz และทดลองรับส่งด้วยวิทยุ QRP ได้เป็นที่น่าพอใจครับ
วิธีการสร้างก็ใช้แกนทอรอย T130-26 เป็นแกนประมาณสีเหลืองขาว หาได้ตามร้านอิเล็กทรอนิกส์ในไทยทั่วไป หรือจะลองไปแงะเอาจาก power supply ของเครื่องคอมพิวเตอร์ที่ไม่ใช้แล้วก็ได้ครับ แล้วก็สายทองแดงตีคู่ 3 เส้น พันไป 4 รอบ (ดูวิธีสร้างอีกทีตามคลิป) ส่วนสายนำสัญญาณก็ใช้สายยาวประมาณ 20 เมตร ขึงยาวๆ ไป ก็ใช้ได้ครับ
พอหลังจากดูคลิปจบก็ไปศึกษาตัวแปลงบาลัน 9:1 นิดหน่อยครับว่ามันคืออะไร ก็พบว่าเป็นตัวแปลงค่าความต้นทานอิพิแดนซ์ของสายอากาศ ซึ่งตามคลิปจะพันแค่ 5 รอบ เพื่อทำอัตราส่วนเป็น 3:1 ซึ่งเมื่อคำนวณทางอิมพิแดนซ์แล้วก็มีค่าเท่ากับ 9:1 ครับ
ซึ่งหมายความว่าถ้าเราใช้สายนำสัญญาณขนาด 50 Ohm ต่อเข้ากับบาลันชนิดนี้ ค่าอิมพิแดนซ์ก็จะถูก transform หรือเปลี่ยนเพิ่มไปอีก 9 เท่า ซึ่งก็คือ 450 Ohm ถึงสายอากาศชนิด end fed หรือ fed ปลายก็จะมีค่าความต้านทานประมาณนี้
บาง comment ก็บอกว่า เราสามารถพันแกนแค่ 5 รอบเพื่อทำอัตราส่วน 3:1 ก็ใช้ได้ แต่ถ้ายิ่งพันเยอะก็ยิ่งใช้ดีกว่า ซึ่งก็ค่อยศึกษากันต่อไปครับ
ข้อมูลเพิ่มเติม
9:1 VOLTAGE UNUN. Version 2
https://vk6ysf.com/unun_9-1_v2.htm
9:1 Magnetic Longwire Balun / Unun
https://m0ukd.com/homebrew/baluns-and-ununs/91-magnetic-longwire-balun-unun/